Rahim filmi temel olarak rahim boşluğu ve buna bağlı Fallop tüpleri-kanallarını görüntülemeye yarayan radyolojik bir incelemedir. Halk arasında yaygın olarak bilinen HSG kısaltması aslında işlemin latin kökenli adı olan histerosalpingogarfi kelimesinden kaynaklanmaktdır.
Rahim filmi rahim boşluğunu röntgen filminde görünür hale getirecek sıvı bir madde (kontrast madde yada radyoopak madde) verilmesini takiben röntgen görüntüleri-filmleri elde edilerek gerçekleştirilir. Bu anlatılanlardan da anlaşılacağı üzere ağrısız rahim filmi çekebilmenin özünde rahim boşluğuna verilecek olan sıvıyı ağrısız verebilmenin yolunu bulmaktan geçer. Rahim boşuluğna bu sıvıyı vermek, oradan geri akmasını engellemek ve kontrast madde verilirken kaliteli görüntüler elde etmek gereklidir. O zaman biraz düşünmek lazım, rahim boşluğuna bu sıvı nasıl verilebilir? Bu işe ilk soyunanlar (Isidor Clinton Rubin 1883-1958) zamanın en iyi teknolojik imkanları, tecrübe ve bilgilerini kullanarak Rubin kanülü diye bilinen metal bir alet geliştirmişlerdir. Bu kanül temel olarak ince metal bir boru, ucunda rahim ağzını tıkayacak şekilde huni şeklini andıran bir bölüm ve sapında iki metal askı bulunduran, ilaç sızdırmaması için rahim ağzının tek diş yada tenakulum denilen ve rahim ağzı etli kısmına saplanan alet kullanılarak rahmin askıya alınmasını gerektiren ve bu nedenle hem ağrı hemde kanamaya neden olan bir kateter sistemidir. Bu kateterin tasarlanıp kullanıldığı tarih-şartlar göz önünde bulundurduğumzda halen ısrarla kullanılıyor olmasını anlamak gerçekten mümkün görünmüyor. Rahim filminden genel olarak korkuluyor olması, ağrılı-korkunç bir işlem olduğunun düşünülmesinin temel sebebi bu sistemin geçmişten beri kullanılması ve toplum hafızasına kazınmasıdır.
Günümüz teknolojisinde aynı işlem rahim ağzı kanalı içine yerleştirilen ince yumuşak plastik bir tüp ve bu tüp üstünde şişirilip bu alanı tıkayıp verilen ilacın geri akmasını önleyen balon sayesinde (balonlu HSG kateteri) çok basit, kanama ve ağrıya neden olmadan gerçekleştirilmektedir. Bu kateterin verdiği tek rahatsızlık balon şişirildiğinde oluşturabildiği hafif bir gerginlik hissidir. Kontrast madde rahim boşluğuna verildiğinde tüpler-kanallardan geçmesini sağlayacak kadar basınç uygulanır. Bu basınç tüplerin durumuna göre kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Basınç arttıkça gerginlikle hafif kasık ağrısı-adet sancısı gibi bir his oluşabilir. Bunun dışında işlem tamamen ağrısızdır.
Rahim filmi pek çok hastanede anestezi verilerek kadın doğum uzmanları tarafından gerçekleştirlmektedir. Bunun temel nedeni yukarda tanımlanan eski metdoun kullanılıyor olmasıdır. Rahim filmi aslında radyoloji uzmanları tarafından gerçekleştirilmesi gereken radyolojik bir tetkiktir. Kullanılan kateter ve işlemi gerçekleştiren hekimin beceri-tecrübesi dışında hasta konforu ve görüntü-sonuç kalitesini etkileyen diğer bir faktör de işlem-görüntülemenin gerçekleştirildiği cihazın teknik özellikleridir. Rahim filmi dinamik bir incelemedir, rahmin ve tüplerin ilaçla dolmasını canlı görüntü şeklinde izlemek değerlendirmeyi, gerekli açılarda görüntü almayı sağlayan önemli bir faktördür. Biz radyolojide buna floroskopi (halk arasında ayna) diyoruz. Yani görüntü-fotoğraf karesi dışında çekimi film seyreder gibi izleyebilmek. Tetkikin gerçekleştirildiği cihazda bu özellik olmaması incelemede gerçekten çok şey kaybettirebilir. Bu daha çok ekranı yada vizörü olmayan bir fotoğraf makinesi kullanılarak fotoğraf çekmeye benzer. Cihazın dijital olması hem görüntü kalitesinin daha iyi olması hemde hastaya verilecek radyasyon miktarının azalmasını sağlar. Cihazın C kollu olması da çeşitli açılardan görüntü alınmasını kolaylaştırdığından büyük avantaj sağlar.
